กล่องพลาสติก ใส่ไมโครเวฟ ไม่ปลอดภัยจริงหรือ? มาดูงานวิจัยกัน

การใช้เตาไมโครเวฟเพื่ออุ่นอาหารเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตประจำวันสำหรับทุกๆบ้านไปแล้ว เพราะด้วยความสะดวกสบาย รวมถึงการใช้ กล่องใส่อาหารเวฟได้ อยากให้ลองนึกถึงภาพจริง ตอนกลับมาถึงบ้าน เปิดตู้เย็น และหยิบกล่องพลาสติกที่บรรจุอาหารเหลือจากเมื่อวานออกมา ความคิดแรกที่แวบเข้ามาคือการนำมันเข้าไมโครเวฟเพื่ออุ่นอาหารมื้อด่วน แต่แล้วความลังเลก็เกิดขึ้น "มันปลอดภัยจริงหรือ?" คำถามง่ายๆ นี้ อาจไม่ได้ง่ายอย่างที่คิด

การอุ่นอาหารในกล่องพลาสติก สรุปแล้วอันตราย หรือปลอดภัย?

คำแนะนำของสถาบันที่น่าเชื่อถือซึ่งดูเหมือนจะสวนทางกันเอง ด้านหนึ่ง สถาบันที่มีชื่อเสียงอย่าง Mayo Clinic ได้ระบุว่าความเชื่อที่ว่าการอุ่นอาหารในภาชนะพลาสติกในไมโครเวฟจะปล่อยสารก่อมะเร็งนั้นเป็นเพียง "ความเชื่อผิดๆ" (myth) ตราบใดที่ภาชนะนั้นมีฉลากระบุว่า "ปลอดภัยสำหรับใช้ในไมโครเวฟ" (microwave-safe) อ้างอิง Mayoclinic.org ซึ่งไม่เพียงแต่ทาง Mayo Clinic เท่านั้น ทาง Moffitt Cancer Center และ Hadassah Medical Organization ก็ให้ข้อมูลในทิศทางเดียวกัน โดยชี้แจงว่าพลาสติกไม่ได้มีสารไดออกซิน (dioxins) ซึ่งเป็นสารที่เกิดจากการเผาไหม้พลาสติกเท่านั้น

แต่อีกด้านหนึ่ง วิดีโอจาก Harvard Health และคำแนะนำจาก American Academy of Pediatrics กลับเตือนครอบครัวอย่างชัดเจนว่า ไม่ควร อุ่นอาหารในภาชนะพลาสติกในไมโครเวฟ โดยให้เหตุผลว่าความร้อนสามารถทำให้สารเคมีอันตรายรั่วไหลออกมาปนเปื้อนในอาหาร ซึ่งอาจรบกวนฮอร์โมนและพัฒนาการของเด็กได้

สรุปแล้วจะเชื่อใครดี? 

ความจริงก็คือคำตอบนั้น มันมีรายละเอียดอีกเยอะ แต่ไม่ได้เกิดจากข้อเท็จจริงทางวิทยาศาสตร์ที่ไม่ตรงกัน แต่มาจากการประเมินความเสี่ยงที่แตกต่างกัน จากกล่องใส่อาหารพลาสติก ซึ่งบางแหล่งก็จะเป็นการบอกว่าก็ต้องป้องกันอันตรายไว้ก่อน หรือ บางแห่งจะยึดหลักการที่ว่า มันต้องเป็นอันตรายจริงๆ ถึงจะมีผลกระทบได้ วันนี้เรามาหาคำตอบในเรื่องนี้กัน

ถอดรหัส คำว่า Mirowave-safe หรือ Microwavable สิ่งที่ฉลากไม่ได้บอกเรา

ปกติผลิตภัณฑ์บรรจุอาหารอย่างกล่องใส่อาหาร มักจะมีสัญลักษณ์ "ปลอดภัยสำหรับใช้ในไมโครเวฟ" มันก็อาจทำให้หลายคนสบายใจ เพราะเข้าใจว่าปลอดภัยแน่นอน อุ่นเวฟได้ แต่อย่างไรก็ดี อยากให้ทำความเข้าใจแง่มุมพวกนี้ด้วย

ฉลากคือการรับประกันในเรื่องการใช้งาน ไม่ใช่สุขภาพ

โดยพื้นฐานแล้ว ฉลาก "microwave-safe" เป็นการรับประกันเชิงฟังก์ชันเป็นหลัก มันหมายความว่าภาชนะพลาสติกนั้นจะไม่ละลาย บิดเบี้ยว หรือแตกหักเมื่อได้รับความร้อนจากไมโครเวฟ นี่คือการรับประกันความสมบูรณ์ของโครงสร้างภาชนะ ไม่ใช่การรับประกันว่าไม่มีสารเคมีใดๆ เล็ดลอดออกมาปนเปื้อนอาหาร

อ้างอิง Time.com

ฉลากไม่ได้บอกว่าจะไม่มีสารเคมีปนเปื้อน

นี่คือจุดที่ความเข้าใจผิดมักจะเกิดขึ้น ฉลาก "microwave-safe" ไม่ได้หมายความว่า ไม่มี สารเคมีรั่วไหลออกมาเลย แต่หมายความว่าปริมาณที่รั่วไหลระหว่างการทดสอบนั้นต่ำกว่ามาตรฐาน นี่คือความแตกต่างที่สำคัญอย่างยิ่งที่ผู้คนส่วนใหญ่มองข้าม ซึ่งแม้ภาชนะจะมีฉลาก "microwave-safe" ก็ไม่ได้หมายความว่าจะไม่มีของการรั่วไหลของสารเคมี อีกประเด็นหนึ่งก็คือ การหลุดลอกของอนุภาคพลาสติกขนาดเล็ก หรือที่เรียกว่า "ไมโครพลาสติก" และ "นาโนพลาสติก" การทดสอบแบบดั้งเดิมไม่ได้ถูกออกแบบมาเพื่อตรวจจับการหลุดลอกของพวกนี้ ซึ่งล่าสุดมีการวิจัยจาก University of Nebraska-Lincoln พบว่า ภาชนะโพลีโพรพิลีนที่ได้รับการอนุมัติจาก FDA และมีฉลาก "microwave-safe" สามารถปล่อยอนุภาคเหล่านี้ออกมานับล้านชิ้นเมื่อถูกอุ่นในไมโครเวฟ

อ้างอิง fda.gov

ถ้าเอาเข้าไมโครเวฟ เราอาจได้กินไมโครพลาสติกด้วย

นอกเหนือจากสารเคมีที่มองไม่เห็นแล้ว ยังมีภัยคุกคามอีกรูปแบบหนึ่งที่เพิ่งเริ่มเป็นที่สนใจ นั่นคือการที่ภาชนะพลาสติกเองสามารถ "สลายตัว" เป็นชิ้นส่วนขนาดจิ๋วปนเปื้อนในอาหารของเราได้ นี่ไม่ใช่เรื่องของสารเคมีที่ รั่วไหล ออกมา แต่เป็นเรื่องที่ตัวภาชนะเอง แตกสลาย ลงไปในอาหาร อ้างอิงวารสาร Environmental Science & Technology มีการเปิดเผยข้อมูลที่น่าสนใจในปี 2023 ที่ผ่านมา นักวิจัยพบว่าการอุ่นภาชนะบรรจุอาหารเด็กที่ทำจากพลาสติกโพลีโพรพิลีน (ซึ่งได้รับการอนุมัติจาก FDA) ในไมโครเวฟเพียง 3 นาที สามารถปล่อย อนุภาคไมโครพลาสติกกว่า 4 ล้านชิ้น และ อนุภาคนาโนพลาสติกกว่า 2 พันล้านชิ้น ออกมาจากพื้นที่พลาสติกเพียง 1 ตารางเซนติเมตร อ้างอิง ACS Publications เราสามารถอธิบายได้ง่ายๆได้เลยว่า การให้ความร้อนในไมโครเวฟเปรียบเสมือน "เครื่องเร่งเครื่อง หรือ เร่งอายุการใช้งาน" ของพลาสติก มันทำให้เกิดการเสื่อมสภาพและการปล่อยอนุภาคในเวลาเพียงไม่กี่นาที ซึ่งอาจเทียบเท่ากับการใช้งานปกติเป็นเวลาหลายเดือนหรือหลายปี การศึกษาเปรียบเทียบ การอุ่นในไมโครเวฟ, การเก็บในตู้เย็น และการเก็บที่อุณหภูมิห้องเป็นเวลานาน แม้ว่าการเก็บรักษาเป็นเวลานานจะปล่อยอนุภาคออกมานับล้านชิ้น แต่การอุ่นในไมโครเวฟเพียง 3 นาทีกลับปล่อยออกมามากกว่าอย่างเร็ว นั่นก็คือการเร่งให้มันเสื่อมเร็วนั่นเอง

แยกรูปแบบพลาสติก บรรจุภัณฑ์อาหาร กับการใช้ไมโครเวฟ

ถ้าจำเป็นจะต้องใช้กล่องพลาสติก เข้าไมโครเวฟหล่ะ? ต้องทำยังไง?

ถ้าจำเป็นต้องใช้จริงๆ ควร เลือกใช้ภาชนะที่ทำจากพลาสติกโพลีโพรพิลีน (Polypropylene, #5 PP) และต้องแน่ใจเสมอว่ามีฉลากระบุว่า "microwave-safe" อย่างชัดเจน และควรทิ้งหากมันเก่า, มีรอยขีดข่วน, แตกร้าว หรือมีคราบฝังแน่น คราบอาจบ่งชี้ว่าพลาสติกได้ดูดซับส่วนประกอบของอาหารเข้าไปบ้างแล้ว

เทคนิคการใช้ไมโครเวฟอุ่นอาหาร จากกล่องพลาสติก

1. ประการแรกเลยคือ หลีกเลี่ยงการอุ่นอาหาร ประเภทที่มีน้ำมัน และไขมัน เพราะ ไมโครเวฟทำงานโดยการสั่นโมเลกุลของน้ำเพื่อสร้างความร้อนเป็นหลัก เพราะมีความร้อนจำเพาะต่ำกว่าและมีจุดเดือดสูงกว่าน้ำ ซึ่งหมายความว่ามันจะร้อนเร็วขึ้น อุณหภูมิสูงกว่าปกติ มากกว่า อาหารที่เป็นประเภทน้ำ
2. แง้มฝาทุกครั้งที่มีการอุ่น สำหรับการระบายไอน้ำ หรืออาจจะยกมุมฝาขึ้นเล็กน้อยเพื่อลดแรงดันในกล่องพลาสติกได้
3. ไม่อุ่นคู่กับฟิล์ม หรือ wrap พลาสติก และต้องไม่ให้พลาสติกพวกนั้นสัมผัสอาหารโดยตรง เพราะ อาจมีการปนเปื้อนหยดลงบนอาหารได้

พลาสติกอะไรบ้างที่ไม่ควรเข้าไมโครเวฟโดยเด็ดขาด

• กล่องพลาสติกใช้ครั้งเดียว: ถาดอาหารกลับบ้าน, กระปุกแยม, ถ้วยโยเกิร์ต, ชามวิปปิ้งท็อปปิ้ง และขวดน้ำดื่ม ถูกออกแบบมาเพื่อการใช้งานเพียงครั้งเดียวและไม่ทนความร้อน
• ถาดโฟมและพลาสติกห่อจากร้านค้า: ถาดโฟมที่ใช้รองเนื้อสัตว์และพลาสติกห่อจากร้านขายของชำไม่ทนความร้อนและอาจละลาย ทำให้สารเคมีรั่วไหลได้
• ภาชนะเมลามีน: ข้อควรระวังพิเศษสำหรับเมลามีน มันเป็นพลาสติกชนิด "เทอร์โมเซต" (thermoset) ที่ไม่ละลาย แต่จะดูดซับพลังงานไมโครเวฟ ทำให้ตัวภาชนะร้อนจัดและสลายตัว ปล่อยฟอร์มาลดีไฮด์และเมลามีนออกมาปนเปื้อนในอาหาร

อ้างอิง canada.ca